საქართველოს გარემოს ხარჯზე თურქეთი ისარგებლებს

უნდა შეჩერდეს თუ არა ფარავანჰესის მშენებლობა

ფარავან ჰესი; პროექტის ეკონომიკური მიზანშეწონილობა; სოციალური და აკუმულაციური ზემოქმედება; ზეგავლენა ბიომრავალფეროვნებაზე და სირთულეები ინფორმაციის ხელმისაწვდომობასთან დაკავშირებით.

თამუნა უჩიძე, ახალციხე


ფარავანჰესის მშენებლობა ახალქალაქისა და ასპინძის მუნიციპალიტეტების ტერიტორიებზე მიმდინარეობს. ჰესის განთავსება დაგეგმილია მდინარე მტკვრისა და მდინარე ფარავნის შესართავთან დაახლოებით ერთი კილომეტრის მოშორებით ვარძიის მიმართულებით და სოფელ ხერთვისიდან დაახლოებით 700 მეტრის მანძილზე, მდინარე მტკვირს მარჯვენა სანაპიროზე. ხოლო სათაო ნაგებობების განთავსება დაგეგმილია მდინარე ფარავნისა და მდინარე კორხისწყლის შესართავთან, დაახლოებით 150 მეტრის მოშორებით, საიდანაც 14-კილომეტრიანი სადერივაციო გვირაბი შედინებას გადაიყვანს ელექტროსადგურისკენ.

დაგეგმილი საქმიანობის მიზანი ფარავანის ჰიდროელექტროსადგურიდან ახალციხის ქვესადგურამდე 220 კვ-იანი ელექტროგადაცემის ხაზის მშენებლობა და ექსპლუატაციაა. მისი განხორციელება 2009 წელს დაიწყო და ამჟამად საპროექტო სამუშაოები მიმდინარეობს. პროექტის მთლიან ღირებულებად 160 მილიონი აშშ დოლარი განისაზღვრა.  

“თურქულმა კომპანიამ - “ჯორჯიან ურბან ენერჯი” დაფინანსებისთვის ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკსა (EBRD) და საერთაშორისო საფინანსო კორპორაციას (IFС) მიმართა. 160 მილიონი დოლარიდან 44 მილიონს EBRD-სგან ითხოვენ”, - გვიხსნის არასამთავრობო ორგანიზაცია “მწვანე ალტერნატივას” საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტების მონიტორინგის პროგრამის კოორდინატორი დავით ჭიპაშვილი.

“მწვანე ალტერნატივა” და ასევე, გარემოსდაცვითი ორგანიზაცია “საქართველოს მწვანეთა მოძრაობა” პროექტის განხორციელებას ეწინააღმდეგებიან და მის შეჩერებას მოითხოვენ.

“პროექტის საჭიროებას ვერ ვხედავთ, რადგან გაყიდული ელექტროენერგიიდან შემოსავალს მიიღებს კომპანია და არა სახელმწიფო ბიუჯეტი. თუ რა რაოდენობის ელექტროენერგიას მიიღებს საქართველოს ენერგოსისტემა, პროექტში განსაზღვრული არ არის. ამდენად, გამოდის, რომ თურქები ჩვენი გარემოს ხარჯზე მიიღებენ შემოსავალს და დენსაც ისევ თურქეთში გაიტანენ”, - აცხადებს ჭიპაშვილი.

მეორე მნიშვნელოვანი მიზეზი, რის გამოც პროექტის განხორციელება უნდა შეჩერდეს, მდინარე ფარავნის ეკოსისტემის განადგურებაა. ჭიპაშვილის თქმით, მდინარეში წყლის 10 პროცენტს ტოვებენ: “რაც პრაქტიკულად ნიშნავს 1,74 კუბურმეტრ წყალს წამში სანიტარული ხარჯის სახით. ეს იმოქმედებს იხტიოფაუნაზე და მდინარეში თევზი აღარ დარჩება”.

რაც შეეხება მდინარე ფარავანიდან მოკლებული წყლის 90 პროცენტს, მის ჩაშვებას მტკვარში აპირებენ. ჭიპაშვილის განცხადებით, თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ყოველ გაზაფხულზე სოფელი ისეც იტბორება და დამცავი ჯებირების მოწყობას საჭიროებს, პროექტის განხორციელების შემთხვევაში დატბორვა კიდევ უფრო მასშტაბურ სახეს შეიძენს. დამცავი ჯებირების მოწყობა კი პროექტით გათვალისწინებული არ არის: “აღსანიშნავია, ისიც, რომ საერთოდ არ არის შესწავლილი აკუმულაციური ზემოქმედება. ანუ ყველა დაგეგმილი პროექტის განხორციელების შემთხვევაში, სავარაუდოდ, 12 ჰესი აშენდება. ხომ უნდა იყოს ცნობილი რა შეიძლება მოხდეს მათი ექსპლუატაციაში შესვლის შემდეგ?!”

გასათვალისწინებელია ის გარემოებაც, რომ გარემოზე ზემოქმედების შეფასების მიხედვით, საპროექტო არეალი მდებარეობს სეისმურად აქტიურ ზონაში (ცხრა ბალი რიხტერის შკალით).

“შესაბამისად, პროექტის მშენებლობა ისეთი ტექნოლოგიით უნდა ხორციელდებოდეს, რომ შესაძლო მიწისძვრების შემთხვევაში იგი დაცული იყოს. ასევე ,უნდა იყოს განსაზღვრული შესაბამისი შემარბილებელი ღონისძიებებიც, თუმცა გზშ-ს დოკუმენტში ეს საკითხები გათვალისწინებული არ არის”, - აცხადებს ჭიპაშვილი.

პრობლემები არსებობს ინფორმაციის მიღებასთან დაკავშირებითაც. თითქმის ყველა დოკუმენტი გამოქვეყნებული იყო ქართულ ენაზე, თუმცა ინგლისურ ენაზე ნათარგმნი გარემოზე ზემოქმედების შეფასების დოკუმენტი არ არსებობს.

“საინტერესოა, ბანკები პროექტის დამტკიცებას რის საფუძველზე აპირებენ?! გამოდის, რომ რეალურად პროექტის დეტალებს არ იცნობენ. გაურკვეველია, თურქული კომპანია როგორ გაეცნო პროექტს და თუ არც მას აქვს წაკითხული დეტალები, რის მიხედვით აპირებს სამუშაოების განხორციელებას?! არამგონია დოკუმენტს ქართულად კითხულობდნენ”, - ამბობს ჭიპაშვილი და ამატებს, რომ როგორც ჩანს, გარემოზე ზემოქმედების შეფასების დოკუმენტის მომზადებას მხოლოდ ფორმალური ხასიათი ჰქონდა. შესაბამისად, იზრდება შანსი, რომ პროექტი ვერ განხორცილედება ისე, როგორც საჭიროა, თუ არ ჩავთვლით იმასაც, რომ თავის მხრივ ბანკებიც არღვევენ საკუთარ სტანდარტებს ასეთი კატეგორიის პროექტებთან მიმართებაში.  

რაც შეეხება პროექტზე ადგილობრივების დასაქმების საკითხს, მისივე განმარტებით, მოსახლეობას უბრალო სამუშაოებზე მისაღებად დიპლომები და სერთიფიკატები მოსთხოვეს, ხოლო ისინი ვინც დაასაქმეს დღეში 12-15 ლარს უხდიდნენ და დღეში 12 საათს ამუშავებდნენ, თვის განმავლობაში კი დასვენება მხოლოდ 2 დღე ჰქონდათ, ამიტომ ბევრმა ვერ გაუძლო და სამსახურიდან წამოვიდნენ.